Dział IX
Środki ochrony prawnej
Rozdział 3
Postępowanie skargowe
Art. 581
Wymagania formalne skargi
Skarga powinna czynić zadość wymaganiom przewidzianym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także wniosek o uchylenie orzeczenia lub o zmianę orzeczenia w całości lub w części, z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany.
1. Wymagania formalne skargi. Przepis art. 581 Pzp wskazuje, że skarga powinna spełniać wymagania przewidziane dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także wniosek o uchylenie orzeczenia lub o zmianę orzeczenia w całości lub w części, z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany.
Przepis ten wprowadza dwa rodzaje wymagań formalnoprawnych dla skargi: pierwszy związany jest z kwalifikacją skargi do kategorii pisma procesowego, drugi zaś zawiera grupę wymagań charakterystycznych dla skargi jako środka ochrony prawnej przewidzianego w Pzp.
2. Skarga jako pismo procesowe. Ogólne warunki pism procesowych zostały określone w art. 126 Kpc. W świetle tego przepisu skarga powinna zawierać:
1) oznaczenie sądu, do którego jest skierowana,
2) imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników,
3) oznaczenie rodzaju pisma,
4) osnowę wniosku lub oświadczenia,
5) w przypadku gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia – wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów,
6) podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
7) wymienienie załączników.
Skarga jest pierwszym pismem kierowanym do sądu w sprawie, dlatego – zgodnie z art. 126 § 2 Kpc – powinna zawierać:
1) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron albo – w przypadku gdy strona jest przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej – adres do korespondencji wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej,
2) oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron,
3) numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL) lub numer identyfikacji podatkowej (NIP) skarżącego będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub posiada go, nie mając takiego obowiązku lub
4) numer w Krajowym Rejestrze Sądowym, a w przypadku jego braku – numer w innym właściwym rejestrze, ewidencji lub NIP skarżącego niebędącego osobą fizyczną, który nie ma obowiązku wpisu we właściwym rejestrze lub ewidencji, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania.
Do skargi należy również dołączyć załączniki w niej wymienione.
W skardze należy też wskazać wartość przedmiotu zaskarżenia (zob. art. 1261 § 1 Kpc).
W przypadku braku zgłoszenia wniosku o przeprowadzenie rozprawy w skardze, jak i w odpowiedzi na skargę, sąd zamówień publicznych może uznać, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne i rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym (art. 374 Kpc w zw. z art. 579 ust. 2 Pzp).
3. Pozostałe wymagania formalne skargi. W skardze należy oznaczyć zaskarżone orzeczenie, ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczyć zarzuty, zwięźle je uzasadnić, wskazać dowody, a także sformułować wniosek o uchylenie orzeczenia lub o zmianę orzeczenia w całości lub w części, z zaznaczeniem zakresu żądanej zmiany.
W odniesieniu do poprzedniego stanu prawnego ustawodawca doprecyzował, że w skardze należy wyraźnie zaznaczyć zakres zaskarżenia kwestionowanego orzeczenia KIO lub postanowienia Prezesa KIO o zwrocie odwołania, poprzez wskazanie, czy jest ono zaskarżane w całości, czy w części. Jednocześnie wprowadzono wymaganie określenia zakresu żądanej zmiany, tak aby wniosek skargi odpowiadał zakresowi zaskarżenia.
W skardze należy zatem określić, czego domaga się skarżący, przy czym żądanie skargi musi być adekwatne do zakresu zaskarżenia, stanu faktycznego sprawy i podniesionych zarzutów. Wniosek skargi należy dostosować do treści art. 553–557 Pzp i art. 563–567 Pzp (zob. komentarz do tych artykułów), które sąd stosuje w postępowaniu skargowym odpowiednio. Skarżący jest dysponentem wniesionego środka ochrony prawnej i określenie rodzaju i zakresu ochrony jest jego rzeczą21. Pogląd ten koresponduje z zasadą dyspozycyjności formalnej, czyli rozporządzania przez stronę czynnościami procesowymi. Fakt zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego winien skutkować zmianą żądania skargi po to, aby orzeczenie wydane przez sąd było aktualne w zmienionych okolicznościach faktycznych i prawnych.
W skardze skarżący winien sformułować wnioski skierowane przeciwko rozstrzygnięciu KIO lub postanowienia jej Prezesa, a nie przeciwko czynnościom lub zaniechaniom zamawiającego.
Należy podzielić pogląd prezentowany przez SO w Warszawie, z którego wynika, że żaden przepis nie nakłada na stronę postępowania obowiązku antycypowania przyszłych działań zamawiającego i w konsekwencji formułowania wniosków skargi na wszelki wypadek, obejmujących stan faktyczny i prawny, który nie istniał w terminie ustawowym do wniesienia skargi22. Jeżeli zatem umowa w sprawie zamówienia publicznego została zawarta po upływie terminu na wniesienie skargi, skarżący obowiązany jest do modyfikacji wniosku skargi uwzględniającego prawotwórczy fakt zawarcia umowy w sprawie zamówienia publicznego po wniesieniu skargi.
Przepisy Pzp nie regulują kwestii dopuszczalności zgłaszania wniosków dowodowych na etapie rozpoznania skargi, co wskazuje na konieczność zastosowania w omawianym zakresie przepisu art. 381 Kpc, dotyczącego postępowania apelacyjnego. Za zastosowaniem koncepcji ograniczonego postępowania dowodowego w postępowaniu skargowym przemawia także okoliczność, że w przypadku sporów zamówieniowych interpretacja przepisów powinna iść w kierunku sprzyjającym niezwłocznemu rozpoznaniu skargi. Sąd zamówień publicznych może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed KIO, chyba że potrzeba powołania się na nie wynikła później. Celem ograniczenia w powoływaniu tzw. „nowości”23 jest przeciwdziałanie celowej zwłoce strony w przedstawianiu nowych faktów i dowodów oraz potrzeba koncentracji materiału dowodowego w postępowaniu odwoławczym przed KIO. Domagając się uwzględnienia „nowości”, skarżący powinien uzasadnić przyczyny powołania faktów lub dowodów na etapie postępowania skargowego.
W art. 581 Pzp nie sformułowano wymagania dowodu przesłania odpisu skargi przeciwnikowi, jednak obowiązek taki wynika z art. 580 ust. 2 Pzp. W tym zakresie aktualne pozostaje stanowisko Sądu Najwyższego, w świetle którego niewykonanie tego obowiązku stanowi usuwalny brak formalny skargi, którego nieuzupełnienie przez dołączenie dowodu jej przesłania przeciwnikowi skargi nie ma wpływu na skuteczność jej wniesienia i nie prowadzi do odrzucenia skargi24.
4. Opłata od skargi. Uiszczenie opłaty od skargi jest jej wymogiem formalnoprawnym, warunkującym skuteczność jej wniesienia. Sąd zamówień publicznych nie podejmie bowiem żadnej czynności na skutek skargi, od której nie została uiszczona należna opłata.
Zgodnie z postulatem zapewnienia większej dostępności do tego środka ochrony prawnej w art. 39 PwPzp przewidziano obniżenie opłaty sądowej od skargi. Skarga podlega opłacie stałej w wysokości trzykrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga.
Do skargi należy załączyć dowód uiszczenia opłaty sądowej w stosownej wysokości.
5. Braki formalne skargi. W sytuacji gdy skarga nie spełnia wymagań formalnych, sąd zamówień publicznych uruchamia procedurę naprawczą przewidzianą w art. 130 Kpc.
Jeżeli skarga nie może otrzymać prawidłowego biegu wskutek niezachowania warunków formalnych lub jeżeli od skargi nie uiszczono należnej opłaty, przewodniczący wezwie skarżącego, pod rygorem zwrócenia pisma, do poprawienia, uzupełnienia lub opłacenia jej w terminie tygodniowym (zob. art. 130 § 1 Kpc w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 Kpc w zw. z art. 579 ust. 2 Pzp).
Brakiem formalnym skargi może być np. brak jej opłacenia, brak dowodu przesłania odpisu skargi jej przeciwnikowi, brak wykazania umocowania do wniesienia skargi.
21 Wyrok SN z dnia 8 grudnia 2016 r., sygn. akt I CSK 19/16, Legalis nr 1717139
22 Wyrok SO w Warszawie z dnia 13 stycznia 2017 r., sygn. akt XXIII Ga 699/16, Legalis nr 1783099
23 Wyrok SN z dnia 20 maja 2003 r., sygn. akt I PK 415/02, Legalis nr 64655
24 Uchwała SN z dnia 8 grudnia 2005 r., sygn. akt III CZP 109/05, Legalis nr 71713; postanowienie SN z dnia 14 maja 2010 r., sygn. akt II CZ 108/09, Legalis nr 381549; postanowienie SN z dnia 11 lutego 2016 r., sygn. akt V CZ 90/15, Legalis nr 1460951