Przedmowa

George Bernard Shaw powiedział kiedyś, że dużo łatwiej jest napisać dobrą sztukę niż ustanowić dobre prawo. Z wyzwaniem, które zdaniem pisarza wykracza ponad literacką skalę trudności, zmierzyli się twórcy nowego Prawa zamówień publicznych. Uchwalona przez Sejm 11 września 2019 r. ustawa zwieńczyła okres blisko trzyletniej pracy nad kształtem nowej regulacji.

Szukając początków prac nad nowym Prawem zamówień publicznych, należy cofnąć się w czasie do końca 2016 roku, kiedy to zapoczątkowany został cykl debat na temat oczekiwanych zmian w Prawie zamówień publicznych. Efektem tych debat oraz innych wydarzeń skoncentrowanych wokół tematyki postulowanych zmian w zakresie zamówieniowej legislacji była Koncepcja nowego Prawa zamówień publicznych, która ujrzała światło dzienne w czerwcu 2018 roku. Od samego początku zatem nowe Prawo zamówień publicznych powstawało w bliskiej współpracy z interesariuszami zamówieniowego rynku.

Koncepcja nowego Prawa zamówień publicznych przedstawiona w czerwcu 2018 roku posłużyła za materiał wyjściowy do opracowywania projektu ustawy oraz projektu przepisów wprowadzających. We wrześniu 2018 r. zainaugurowane zostały prace zespołu przedstawicieli ówczesnego Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii oraz Urzędu Zamówień Publicznych. W rezultacie w styczniu 2019 roku oba projekty ustaw zostały skierowane do uzgodnień, opiniowania i konsultacji publicznych do ponad 100 podmiotów. Pokazuje to ogromną skalę zaangażowania przedstawicieli wszystkich interesariuszy rynku od samego początku procesu legislacyjnego. Dodatkowo w trakcie prac nad projektem nowego Pzp Urząd wspólnie z MPiT zorganizował hackathon, podczas którego przy współudziale wielu osób zaangażowanych w rynek zamówień publicznych szukano rozwiązań dotyczących szeregu kwestii, co do których w toku konsultacji pojawiły się propozycje udoskonaleń.

Pod koniec prac nad projektem ustawy (marzec – maj 2019 r.) Urząd Zamówień Publicznych w ramach badania dotyczącego niskiej konkurencyjności w zamówieniach publicznych zapytał wykonawców – w formie ankiety – o przyczyny ich niskiego zainteresowania udziałem w postępowaniach, a także o czynniki, które zachęciłyby ich do większej aktywności na rynku zamówień. Wśród 965 otrzymanych odpowiedzi jako czynniki blokujące najczęściej wskazywano cenę jako kryterium decydujące o wyborze najkorzystniejszej oferty, opis przedmiotu zamówienia preferujący określony produkt lub firmę, brak możliwości negocjowania umów, niekorzystne postanowienia w umowie, zbyt wysokie kary umowne czy niejasność opisu przedmiotu zamówienia.

Wśród pozytywnych motywacji wykonawcy zwracali uwagę m.in. na: uproszczenie procedury i zmniejszenie formalizmu, zwiększenie swobody zamawiającego w zakresie negocjowania warunków kontraktowych, gwarancję waloryzacji ceny lub kosztów, większą elastyczność zmiany umów, stosowanie zaliczek i płatności częściowych – czyli rozwiązania, które znajdują się w nowym prawie zamówień. Wyniki badania wskazały jednoznacznie, że kierunki zmian odpowiadają na zgłoszone potrzeby rynku.

Wyniki tych badań wskazały, że szerokie konsultacje, które poprzedziły stworzenie projektu ustawy, oraz partnerskie podejście w całym procesie jej tworzenia miały realny wpływ na jej ostateczny kształt. Zaangażowanie przedstawicieli wielu branż i interesariuszy z wszystkich obszarów systemu zamówień publicznych (świat nauki, kontroli, zamawiający, wykonawcy, konsultanci, prawnicy, inżynierowie i informatycy) w projekt tworzenia ustawy pozwoliło uzyskać wieloaspektowe spojrzenie na tworzone regulacje i wpłynęło bezpośrednio na ich kształt, w efekcie czego rynek otrzymał Prawo zamówień publicznych odpowiadające na realne, wskazane przez siebie potrzeby.

Po przyjęciu projektu Pzp przez Radę Ministrów na początku lipca 2019 roku kolejne dwa miesiące upłynęły pod znakiem prac parlamentarnych, a ich zwieńczeniem było uchwalenie ustawy 11 września. Od tego momentu rozpoczęło się vacatio legis, które było bezprecedensowe w systemie zamówień publicznych, trwało bowiem aż do 1 stycznia 2021 r.

Obowiązujące już Prawo zamówień publicznych poprzez swoją systematykę i wprowadzone nowe narzędzia zmienia sposób patrzenia na zagadnienie udzielania zamówień publicznych. Ustawa traktuje postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego nie tylko jako procedurę do zrealizowania, ale przede wszystkim jako proces, który w intencji ustawodawcy ma nie tylko doprowadzić do realizacji założonego celu zakupowego czy inwestycyjnego, ale również służyć jako podstawa do wyciągnięcia wniosków i lepszego przygotowania się do prowadzenia kolejnych postępowań.

Powyższe oznacza, że komentowana ustawa nie tylko wprowadziła mniejsze lub większe zmiany w zakresie procedur, trybów, uprawnień czy obowiązków, ale zapoczątkowała inny sposób myślenia o zamówieniach publicznych. Tym samym Komentarz, który mają Państwo przed sobą, ma na celu wyjaśnić nie tylko ratio legis poszczególnych rozwiązań, ale przede wszystkim oddać ducha prawa – wskazać na założenia, jakie przyświecały twórcom regulacji. Dlatego też w prace nad Komentarzem zaangażowani byli pracownicy Urzędu Zamówień Publicznych – specjaliści, którzy od samego początku długiego procesu powstawania ustawy brali w nim udział, ujmowali zgłaszane pomysły w ramy prawne i wreszcie sami byli inicjatorami wielu zmian.

Materiał został usystematyzowany zgodnie z kolejnością zagadnień wynikającą z ustawy. Komentarz artykuł po artykule koncentruje się na brzmieniu przepisów, a także wyjaśnia ich sens i znaczenie w perspektywie całego procesu, jakim jest postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego.

Autorzy