Dział IX
Środki ochrony prawnej
Rozdział 2
Postępowanie odwoławcze
Oddział 12
Zakaz zawarcia umowy
Art. 578
Podmiot uprawniony do złożenia wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy oraz jego rozpoznanie
1. Zamawiający może złożyć do Izby wniosek o uchylenie zakazu zawarcia umowy, o którym mowa w art. 577.
2. Izba może uchylić zakaz zawarcia umowy, jeżeli:
1) niezawarcie umowy mogłoby spowodować negatywne skutki dla interesu publicznego, przewyższające korzyści związane z koniecznością ochrony wszystkich interesów, w odniesieniu do których zachodzi prawdopodobieństwo doznania uszczerbku w wyniku czynności podjętych przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia;
2) zamawiający uprawdopodobnił, że odwołanie wnoszone jest wyłącznie w celu uniemożliwienia zawarcia umowy.
3. Wniosek, o którym mowa w ust. 1, rozpoznaje skład orzekający wyznaczony do rozpoznania odwołania. Przepisy art. 488 ust. 4 i 5 i art. 490–492 stosuje się.
4. W sprawie wniosku, o którym mowa w ust. 1, Izba rozstrzyga na posiedzeniu niejawnym, w formie postanowienia, nie później niż w terminie 5 dni od dnia jego złożenia. Na postanowienie Izby nie przysługuje skarga.
5. Izba umarza, w formie postanowienia, postępowanie wszczęte na skutek złożenia wniosku, o którym mowa w ust. 1, w przypadku:
1) ogłoszenia przez Izbę orzeczenia przed rozpoznaniem wniosku;
2) cofnięcia wniosku;
3) stwierdzenia, że dalsze postępowanie stało się z innej przyczyny zbędne lub niedopuszczalne.
1. Uwagi ogólne. Zgodnie z treścią art. 577 Pzp w przypadku wniesienia odwołania zamawiający nie może zawrzeć umowy do czasu ogłoszenia przez Izbę wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie odwoławcze. Zakaz ten może zostać uchylony przez Izbę w trybie art. 578 Pzp. Wskazać w tym miejscu należy, że w orzecznictwie KIO podkreśla się, że instytucja wstrzymania wykonania umowy ma charakter wyjątkowy, jako odstępstwo od zasady zakazu zawarcia umowy do czasu ogłoszenia przez KIO wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie odwoławcze, i uzasadnia ją tylko nadzwyczajna sytuacja, w której brak wyrażenia zgody na zawarcie umowy przed rozstrzygnięciem odwołania przez Izbę wywoła skutek negatywny dla interesu publicznego, który przewyższa korzyści związane z koniecznością ochrony wszystkich interesów, w odniesieniu do których zachodzi prawdopodobieństwo doznania uszczerbku na skutek podjętych przez zamawiającego czynności7.
2. Podmiot uprawniony do złożenia wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy. Z treści art. 578 ust. 1 Pzp wynika, że zamawiający jest jedynym podmiotem, który może złożyć do KIO wniosek o uchylenie zakazu zawarcia umowy. Takiego wniosku nie może złożyć inny podmiot – w szczególności wykonawca, który złożył odwołanie.
3. Rozpoznanie wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy. Wniosek o uchylenie zakazu zawarcia umowy rozpoznaje skład orzekający wyznaczony do rozpoznania odwołania. Do rozpoznania wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy stosuje się przepisy o zmianie członka składu orzekającego (art. 488 ust. 4 i 5 Pzp) oraz o wyłączeniu członka składu orzekającego (art. 490–492 Pzp). Wniosek o uchylenie zakazu zawarcia umowy jest rozpoznawany na posiedzeniu niejawnym, dlatego szczególnie ważne jest wyczerpujące i dokładne uzasadnienie składanego wniosku. Termin dla KIO na jego rozpoznanie wynosi 5 dni od dnia złożenia.
Postępowanie w przedmiocie wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy jest postępowaniem wpadkowym względem postępowania odwoławczego. Izba, rozstrzygając w przedmiocie tego wniosku, nie dokonuje oceny zasadności zarzutów odwołania, bada tylko zaistnienie podanych przez zamawiającego przesłanek uchylenia zakazu umowy stanowiących podstawę wniosku i ocenia, czy wskazane przez zamawiającego okoliczności uzasadniają uchylenie zakazu zawarcia umowy. Oznacza to, że zasadność czy bezzasadność odwołania nie ma przełożenia na wynik postępowania w przedmiocie wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy.
4. Przesłanki uchylenia zakazu zawarcia umowy. Przesłanki uchylenia zakazu zawarcia umowy, o którym mowa w art. 577 Pzp, wymienione są w art. 578 ust. 2 pkt 1 i pkt 2 Pzp. Przesłanki mają charakter samodzielny, co oznacza, że nie muszą być spełnione łącznie. Oczywiście mogą mieć miejsce takie sytuacje, w których zaistnieją kumulatywnie obie przesłanki. Izba może uchylić zakaz umowy, jeżeli:
1) niezawarcie umowy mogłoby spowodować negatywne skutki dla interesu publicznego, przewyższające korzyści związane z koniecznością ochrony wszystkich interesów, w odniesieniu do których zachodzi prawdopodobieństwo doznania uszczerbku w wyniku czynności podjętych przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia (art. 578 ust. 2 pkt 1 Pzp),
2) zamawiający uprawdopodobnił, że odwołanie wnoszone jest wyłącznie w celu uniemożliwienia zawarcia umowy (art. 578 ust. 2 pkt 2 Pzp).
5. Przesłanka z art. 578 ust. 2 pkt 1 Pzp. Przepis ten stanowi, że Izba może uchylić zakaz zawarcia umowy, jeżeli niezawarcie umowy mogłoby spowodować negatywne skutki dla interesu publicznego, przewyższające korzyści związane z koniecznością ochrony wszystkich interesów, w odniesieniu do których zachodzi prawdopodobieństwo doznania uszczerbku w wyniku czynności podjętych przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia.
Uchylenie zakazu zawarcia umowy na podstawie art. 578 ust.2 pkt 1 Pzp jest możliwe w sytuacji kumulatywnego spełnienia następujących przesłanek:
1) niezawarcie umowy mogłoby spowodować negatywne skutki dla interesu publicznego,
2) negatywne skutki przewyższyłyby korzyści związane z koniecznością ochrony wszystkich interesów, w odniesieniu do których zachodzi prawdopodobieństwo doznania uszczerbku w wyniku czynności podjętych przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia.
Pzp nie definiuje pojęcia interesu publicznego, zatem jego treść powinna być ustalana i badana w konkretnym postępowaniu, w zależności od specyfiki rozpoznawanej sprawy.
Przepis art. 578 ust. 2 pkt 1 Pzp wyznacza przesłanki uchylenia zakazu zawarcia umowy w sposób rygorystyczny. W przypadku wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy na podstawie tego przepisu zamawiający wykazuje, że zakres prac objętych zamówieniem mieści się w pojęciu interesu publicznego, nadto że zaistnieją negatywne skutki niezawarcia umowy oraz że te negatywne skutki przewyższyłyby korzyści związane z koniecznością ochrony wszystkich interesów, w odniesieniu do których zachodzi prawdopodobieństwo doznania uszczerbku w wyniku czynności podjętych przez zamawiającego w postępowaniu o udzielenie zamówienia. Zgodzić się należy z poglądem, że zamawiający musi w takim przypadku wskazać konkretne, obiektywne i rzeczowe okoliczności przemawiające za uchyleniem zakazu.
6. Przesłanka z art. 578 ust. 2 pkt 2 Pzp. Uchylenie zakazu zawarcia umowy na podstawie art. 578 ust. 2 pkt 2 Pzp jest możliwe w sytuacji, w której zamawiający uprawdopodobnił, że odwołanie wnoszone jest wyłącznie w celu uniemożliwienia zawarcia umowy. Należy podkreślić, że w tym przypadku wymagane jest uprawdopodobnienie przez zamawiającego zaistnienia tej przesłanki.
7. Postanowienie KIO. W wyniku rozpoznania wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy KIO wydaje postanowienie, którym może:
1) uchylić zakaz zawarcia umowy lub
2) odmówić uchylenia zakazu zawarcia umowy.
Na postanowienie KIO nie przysługuje skarga do sądu zamówień publicznych, co wynika z treści art. 578 ust. 4 Pzp.
8. Przesłanki umorzenia postępowania w przedmiocie wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy. Zgodnie z treścią art. 578 ust. 5 Pzp postępowanie wszczęte na skutek wniesienia wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy podlega umorzeniu w przypadku:
1) ogłoszenia przez KIO orzeczenia przed rozpoznaniem wniosku, czyli w sytuacji, gdy KIO rozpozna odwołanie i ogłosi orzeczenie (wyrok lub postanowienie) przed rozpoznaniem wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy,
2) cofnięcia wniosku,
3) stwierdzenia, że dalsze postępowanie stało się z innej przyczyny zbędne lub niedopuszczalne.
Pzp nie wskazuje, co należy rozumieć przez zbędność lub niedopuszczalność orzekania, nie podaje również przykładowych okoliczności faktycznych mieszczących się w powyższych pojęciach. Zatem skład orzekający KIO, analizując konkretny stan faktyczny, ocenia, czy w danej sprawie zaistniała zbędność lub niedopuszczalność orzekania w przedmiocie wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy. Przykładowo można wskazać, że przesłanka ta zachodzi w sytuacji, w której nie uzupełniono braków formalnych odwołania i w związku z tym wydane zostało postanowienie o zwrocie odwołania8.
Umorzenie postępowania w przedmiocie wniosku o uchylenie zakazu zawarcia umowy następuje w formie postanowienia, na które nie przysługuje skarga do sądu zamówień publicznych, co wynika z treści art. 578 ust. 4 Pzp.
7 Zob. np. postanowienie KIO z dnia 16 kwietnia 2020 r., sygn. akt KIO/W/16/20
8 Zob. np. postanowienie KIO z dnia 1 września 2020 r. sygn. akt KIO/W 73/20