Dział I
Przepisy ogólne
Rozdział 6
Zamawiający i wykonawcy
Oddział 1
Zamawiający
Art. 52
Zakres odpowiedzialności kierownika zamawiającego i innych osób
1. Za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia odpowiada kierownik zamawiającego.
2. Osoby inne niż kierownik zamawiającego odpowiadają za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia w zakresie, w jakim powierzono im czynności w postępowaniu oraz czynności związane z przygotowaniem postępowania. Kierownik zamawiającego może powierzyć pracownikom zamawiającego, w formie pisemnej, wykonywanie zastrzeżonych dla niego czynności, określonych w niniejszym oddziale.
3. Jeżeli przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia na podstawie przepisów odrębnych jest zastrzeżone dla organu innego niż kierownik zamawiającego, przepisy dotyczące kierownika zamawiającego stosuje się odpowiednio do tego organu.
1. Pojęcie odpowiedzialności. W art. 52 Pzp określono osoby odpowiedzialne za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. „Odpowiedzialność” może być rozumiana na różne sposoby, jednak w art. 52 Pzp została użyta w konkretnym znaczeniu. Nie jest to wskazanie osoby ponoszącej odpowiedzialność w rozumieniu sankcyjnym, w szczególności nie należy jej utożsamiać z odpowiedzialnością za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Podleganie sankcjom, w szczególności za naruszenie przepisów Pzp na etapie przygotowania lub przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia, może być dopiero skutkiem odpowiedzialności wynikającej z art. 52 Pzp i jest regulowane przepisami innymi niż Pzp.
Jeśli ktoś jest odpowiedzialny za coś, jakąś sytuację lub czyjeś postępowanie, to ma obowiązek ich dopilnować i jest gotowy ponieść konsekwencje, gdyby przebiegały niezgodnie z planem lub spowodowały coś złego161, ma świadomość obowiązku (konieczności) odpowiadania za swoje czyny162. Zatem poprzez zdefiniowanie odpowiedzialności wskazano osoby, do obowiązków których należy – odpowiednio – zadbanie o prawidłowe przygotowanie i przeprowadzenie postępowania poprzez realizację zakazów i nakazów właściwych dla danego etapu postępowania albo wykonanie wskazanej czynności w postępowaniu.
2. Osoby odpowiedzialne. Odpowiedzialność za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia publicznego została przypisana co do zasady kierownikowi zamawiającego (art. 52 ust. 1 Pzp). Art. 52 ust. 2 Pzp rozszerza jednak krąg podmiotów odpowiedzialnych o osoby inne niż kierownik zamawiającego w zakresie, w jakim powierzono im czynności w postępowaniu oraz czynności związane z przygotowaniem postępowania.
Kierownikiem zamawiającego jest osoba lub organ, który zgodnie z obowiązującymi przepisami, statutem lub umową, jest uprawniony do zarządzania zamawiającym, z wyłączeniem pełnomocników ustanowionych przez zamawiającego (art. 7 pkt 7 Pzp). To kierownik zamawiającego ustanawia odpowiedzialność innych osób, powierzając im do wykonania czynności w postępowaniu lub czynności związane z przygotowaniem postępowania.
Na podstawie art. 52 ust. 2 zd. 1 Pzp osoby inne niż kierownik zamawiającego odpowiadają za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania o udzielenie zamówienia tylko w zakresie, w jakim powierzono im czynności w postępowaniu oraz czynności związane z przygotowaniem postępowania.
Wskazać również należy na postanowienie art. 52 ust. 2 zd. 2 Pzp, dotyczące powierzenia przez kierownika zamawiającego wykonywania zastrzeżonych dla niego czynności. W takim wypadku kierownik może powierzyć czynności konkretnej osobie – pracownikowi zamawiającego. Należy od tego odróżnić powierzanie czynności komisji przetargowej. Powierzenie czynności pracownikowi prowadzi w konsekwencji do ich realizacji przez konkretną osobę wskazaną przez kierownika powierzeniem. Natomiast powierzenie czynności komisji ma na celu realizację czynności przez zespól wieloosobowy, z czym w sposób naturalny wiąże się kolegialny sposób działania. Należy zatem odróżnić odpowiedzialność pracownika powstającą na podstawie art. 52 ust. 2 zd. 2 Pzp, gdzie wymagane jest zindywidualizowane powierzenie czynności konkretnej osobie od odpowiedzialności członka komisji przetargowej, który realizuje obowiązki powierzone komisji przetargowej – zespołowi doradczemu powołanemu przez kierownika w składzie co najmniej trzyosobowym.
3. Przedmiot powierzenia. Kierownik zamawiającego może powierzyć pracownikom zamawiającego wykonywanie zastrzeżonych dla niego czynności, określonych w niniejszym oddziale. Przedmiotem powierzenia jest więc wykonywanie czynności. W wyniku powierzenia pracownik zostaje umocowany do wykonywania czynności w imieniu zamawiającego. Czynności wykonane – decyzje podjęte – przez pracownika na podstawie powierzenia są skuteczne i wiążące zarówno dla zamawiającego, jak i dla wykonawców w postępowaniu. Pracownik taki działa w imieniu i na rzecz zamawiającego. Doniosłość takiego powierzenia potwierdza również wymóg dokonania powierzenia w formie pisemnej.
Od wykonania czynności należy odróżnić przygotowanie projektów, na podstawie których czynności wykonuje kierownik lub inna uprawniona osoba. Do przygotowywania takich projektów nie jest konieczne powierzenie czynności przez kierownika zamawiającego. Takie działania podejmowane są w ramach wykonywania obowiązków pracowniczych i w tym zakresie definiowana jest odpowiedzialność określonej osoby.
Odpowiedzialność ponosi się za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania. Oznacza to, że w zakres tej odpowiedzialności nie wchodzi wykonanie czy zaniechanie czynności przed przygotowaniem i po przeprowadzeniu postępowania, niezależnie od ich związku z postępowaniem o udzielenie zamówienia publicznego czy też wpływu na to postępowanie163.
4. Czynności zastrzeżone dla kierownika. Kierownik zamawiającego może powierzyć pracownikom wykonywanie czynności dla niego zastrzeżonych. Ustawa Pzp nie definiuje wprawdzie literalnie czynności, które są dla kierownika zastrzeżone, jednak z art. 52 ust. 1 Pzp wynika jednoznacznie zasada, że to kierownik odpowiada za przygotowanie i przeprowadzenie postępowania, co oznacza, że wszystkie czynności zamawiającego na obydwu etapach są właściwe dla kierownika, chyba że z przepisów ustawy wynika inaczej (np. czynności komisji przetargowej lub biegłego).
Definicyjne wyłączenie z postępowania czynności udzielenia zamówienia (art. 7 pkt 18 Pzp) skutkuje brakiem możliwości powierzenia tej czynności pracownikom na zasadach określonych w art. 52 ust. 2 Pzp. Powyższe nie wyłącza możliwości umocowania do dokonania czynności zawarcia umowy na zasadach wynikających odpowiednio z właściwych dla każdego zamawiającego przepisów ustrojowych lub na podstawie przepisów Kc.
5. Forma powierzenia. Kierownik zamawiającego dokonuje powierzenia w formie pisemnej. Dla zachowania pisemnej formy powierzenia konieczne jest złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść tego powierzenia (arg. z art. 78 § 1 Kc). Z takim oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej równoważne jest oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej (art. 781 § 2 Kc). Zatem dla zachowania formy przewidzianej w art. 52 ust. 2 Pzp oświadczenie woli w zakresie powierzenia może być złożone w postaci elektronicznej i opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym (arg. z art. 781 § 1 Kc). Warto podkreślić, iż ustawodawca nie przewidział rygoru nieważności dla pisemnej formy powierzenia.
161 Por. M. Bańko, Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000, s. 1119
162 W. Doroszewski [red.], Słownik języka polskiego, https: //sjp.pwn.pl/doroszewski/odpowiedzialny
163 Por. M. Winiarz, Podmiotowe ograniczenia zakresu odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, [w:] M. Smaga, M. Winiarz [red.], Dyscyplina finansów publicznych. Narzędzie prawidłowej gospodarki sektora publicznego, Kraków 2013