Art. 242

Kryteria jakościowe

1. Najkorzystniejsza oferta może zostać wybrana na podstawie:

1) kryteriów jakościowych oraz ceny lub kosztu;

2) ceny lub kosztu.

2. Kryteriami jakościowymi mogą być w szczególności kryteria odnoszące się do:

1) jakości, w tym do parametrów technicznych, właściwości estetycznych i funkcjonalnych takich jak dostępność dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnianie potrzeb użytkowników;

2) aspektów społecznych, w tym integracji zawodowej i społecznej osób, o których mowa w art. 94 ust. 1;

3) aspektów środowiskowych, w tym efektywności energetycznej przedmiotu zamówienia;

4) aspektów innowacyjnych;

5) organizacji, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą one mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia;

6) serwisu posprzedażnego, pomocy technicznej, warunków dostawy takich jak termin, sposób lub czas dostawy, oraz okresu realizacji.

3. Ofertę najkorzystniejszą wybiera się wyłącznie na podstawie kryteriów jakościowych, jeżeli, w oparciu o powszechnie obowiązujące przepisy lub decyzje właściwych organów, cena lub koszt są stałe.

---

1. Metoda wyboru najkorzystniejszej oferty. Najkorzystniejsza oferta może być z zasady wybrana na podstawie jednego z następujących zestawów kryteriów albo kryterium oceny ofert:

1) kryteriów jakościowych (przykładowo wymienionych w art. 242 ust. 2 Pzp) oraz ceny,

2) kryteriów jakościowych oraz kosztu,

3) ceny i kosztu,

4) tylko ceny,

5) tylko kosztu.

A zatem bez względu na to, którą metodę wyboru oferty najkorzystniejszej wybierze zamawiający, w każdej z tych metod obecne będzie albo kryterium ceny, albo kryterium kosztu, z wyjątkiem sytuacji, gdy w oparciu o powszechnie obowiązujące przepisy lub decyzje właściwych organów, cena lub koszt są stałe.

2. Przykładowy katalog kryteriów oceny ofert. Katalog kryteriów jakościowych zawarty w art. 242 ust. 2 Pzp jest otwarty, tzn. wymienione w nim kryteria mają wyłącznie charakter przykładowy. W konkretnym postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego zamawiający może skorzystać z kryteriów wymienionych przykładowo w Pzp, jak również może zastosować sformułowane przez siebie, niewystępujące w ustawie kryteria jakościowe. Ważne jest, by wybrane kryteria były związane z przedmiotem zamówienia i umożliwiały zamawiającemu wybór najkorzystniejszej oferty. Takie same zasady stosowania kryteriów oceny ofert obowiązują w postępowaniach w dziedzinach obronności i bezpieczeństwa, ale nieco inny jest katalog przykładowych kryteriów oceny ofert.

Pzp nie nakłada na zamawiających obowiązku stosowania wskazanych jego przepisami kryteriów oceny ofert w stosunku do konkretnego przedmiotu zamówienia. Jest to konsekwencja zasady indywidualnego doboru kryteriów oceny ofert przez zamawiających dla celów konkretnego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego, tak by umożliwić wybór oferty najbardziej korzystnej dla zamawiającego. Jak wynika z wyroku TSUE w sprawie Concordia Bus²¹⁶, kryteriami, na których zamawiający może się oprzeć celem udzielenia zamówienia na podstawie oferty najkorzystniejszej ekonomicznie, mogą być różne kryteria zmieniające się w zależności od danego zamówienia, takie jak w szczególności: jakość, wartość techniczna, estetyka, użyteczność, pomoc techniczna i serwis po sprzedaży, data zrealizowania usługi, okres bądź termin realizacji usługi lub cena. Kryteria te nie są wymienione w sposób wyczerpujący.

3. Kryteria zawiązane z ochroną środowiska. Nie każde z kryteriów udzielenia zamówienia przyjętych przez zamawiającego celem zidentyfikowania oferty najkorzystniejszej musi koniecznie mieć charakter czysto ekonomiczny. Nie wyklucza się w szczególności możliwości posługiwania się przez zamawiającego kryteriami dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego. Stwierdzenie to nie oznacza jednak, że wszelkie kryteria o tym charakterze mogą być uwzględnione przez tego zamawiającego. Zamawiający może wziąć pod uwagę kryteria dotyczące ochrony środowiska naturalnego, o ile kryteria te są związane z przedmiotem zamówienia. Przykładowo, w wyżej wskazanej sprawie TSUE uznał, że kryteria dotyczące poziomu emisji tlenku azotu i poziomu hałasu autobusów należy uznać za związane z przedmiotem zamówienia, które dotyczy świadczenia miejskich usług transportu autobusowego.

4. Kryteria jakości i parametry techniczne, cechy funkcjonalne, estetyczne, serwis posprzedażny, czas dostawy. Dobór i stosowanie jakościowych kryteriów oceny ofert muszą być z wyprzedzeniem starannie przez zamawiającego przemyślane, ponieważ od nich zależy, czy wybrana oferta będzie istotnie ofertą najkorzystniejszą dla zamawiającego. Kiedy zamawiający stosuje kryterium oceny ofert odwołujące się do cech funkcjonalnych, estetycznych lub zaprojektowania przedmiotu dostawy, usługi lub roboty budowlanej, będzie odwoływał się do elementów o cechach subiektywnych, przykładowo tego, jak przedmiot zamówienia wygląda, jakie sprawia wrażenie, czy będzie np. łatwy („przyjazny”) w użytkowaniu. W przypadku kryterium odnoszącego się do serwisu posprzedażnego czy pomocy technicznej zamawiający, dokonując oceny ofert, będzie poszukiwał odpowiedzi na pytania, jakie wsparcie czy pomoc są oferowane przez wykonawcę, czy są one dostosowane do wymagań zamawiającego, czy istotnie będą one dostępne dla zamawiającego i na jakich warunkach. W przypadku kryterium odnoszącego się do czasu dostawy czy czasu realizacji – jaki okres zajmie pełna procedura dostarczenia zamówionego towaru od złożenia zamówienia do dostarczenia na miejsce albo od zgłoszenia zapotrzebowania do rozpoczęcia świadczenia usługi.

5. Kryteria dotyczące organizacji, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia osób realizujących zamówienie. W przypadku kryterium oceny ofert dotyczącego organizacji, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą one mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia (art. 242 ust. 2 pkt 5 Pzp), mamy do czynienia z kryterium oceny ofert, które odnosi się do aspektu jakościowego ofert badanego poprzez pryzmat osób, które będą uczestniczyć w realizacji zamówienia. Nie jest to więc kryterium odnoszące się do zasobu technicznego czy doświadczenia wykonawcy – nie jest to kryterium podmiotowe. Jak wynika z motywu 94 preambuły do dyrektywy klasycznej, każdorazowo gdy kwalifikacje zatrudnionego personelu mają wpływ na poziom realizacji zamówienia, instytucje zamawiające powinny mieć możliwość zastosowania jako kryterium udzielenia zamówienia kryterium organizacji, kwalifikacji i doświadczenia personelu wyznaczonego do realizacji danego zamówienia, ponieważ może mieć to wpływ na jakość wykonania zamówienia, a co za tym idzie, wartość ekonomiczną oferty. Tak może być na przykład w przypadku zamówień na usługi intelektualne, takie jak usługi doradcze lub architektoniczne. Instytucje zamawiające korzystające z tej możliwości powinny – za pomocą odpowiednich postanowień umownych – zapewnić, aby personel wyznaczony do wykonania zamówienia faktycznie spełniał określone standardy jakości i by zastąpienie tego personelu było możliwe wyłącznie za zgodą instytucji zamawiającej, która sprawdza, czy personel zastępczy zapewni równoważny poziom jakości. A zatem przewidziana w art. 242 ust. 2 pkt 5 Pzp możliwość zastosowania kryterium oceny ofert odnoszącego się do organizacji, kwalifikacji zawodowych i doświadczenia osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą one mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia, ma charakter przedmiotowy, odnoszący się do jakości usługi oferowanej przez wykonawcę i nie narusza ogólnej zasady dotyczącej zakazu odnoszenia kryteriów oceny ofert do właściwości wykonawcy.

6. Kryteria dotyczące aspektów społecznych. Jak wskazuje motyw 98 preambuły do dyrektywy klasycznej, niezbędne jest, by kryteria udzielenia zamówienia dotyczące społecznych aspektów procesu produkcji miały związek z robotami budowlanymi, dostawami lub usługami, które mają być zrealizowane na podstawie zamówienia. Oprócz tego powinny one być stosowane zgodnie z dyrektywą 96/71/WE²¹⁷, zgodnie z wykładnią TSUE, i nie powinny być dobierane ani stosowane w sposób pośrednio lub bezpośrednio dyskryminujący wykonawców z innych państw członkowskich lub z państw trzecich będących stronami Porozumienia GPA lub umów o wolnym handlu, których stroną jest Unia. Zatem wymogi dotyczące podstawowych warunków pracy regulowanych dyrektywą 96/71/WE, takich jak minimalna stawka wynagrodzenia, powinny pozostać na poziomie ustalonym na mocy przepisów krajowych lub układów zbiorowych stosowanych zgodnie z prawem unijnym w kontekście tej dyrektywy. Warunki realizacji zamówienia mogą także mieć na celu sprzyjanie wdrożeniu środków służących promowaniu równouprawnienia płci w pracy, większemu uczestnictwu kobiet w rynku pracy oraz godzeniu życia zawodowego i prywatnego, a także ochronie środowiska lub dobrostanowi zwierząt, przestrzeganie co do istoty podstawowych konwencji Międzynarodowej Organizacji Pracy i zatrudnianie większej liczby osób defaworyzowanych niż przewidują to przepisy krajowe. Ponadto motyw 99 preambuły do dyrektywy klasycznej wskazuje, że środki, które mają na celu ochronę zdrowia personelu biorącego udział w procesie produkcji, wspieranie integracji społecznej osób defaworyzowanych lub członków słabszych grup społecznych wśród osób wyznaczonych do wykonania zamówienia lub przeprowadzenia szkoleń z umiejętności potrzebnych przy danym zamówieniu, także mogą stanowić przedmiot kryteriów udzielenia zamówienia, o ile dotyczą robót budowlanych, dostaw lub usług, które mają zostać zrealizowane na podstawie danego zamówienia. Na przykład takie kryteria mogą odnosić się m.in. do zatrudniania osób długo poszukujących pracy czy wdrożenia działań szkoleniowych dla bezrobotnych lub ludzi młodych w trakcie wykonania zamówienia, które ma zostać udzielone. W specyfikacjach technicznych zamawiający mogą umieścić takie wymogi społeczne, które bezpośrednio charakteryzują dany produkt lub daną usługę – są to np. dostępność dla osób niepełnosprawnych lub projektowanie dla wszystkich użytkowników.

7. Stała cena lub stały koszt. Zasada, z której wynika możliwość wyboru oferty najkorzystniejszej wyłącznie na podstawie kryteriów jakościowych, gdy cena lub koszt są stałe, odnosi się wyłącznie do sytuacji, w której stała cena lub koszt wynikają z przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub z decyzji właściwych organów. Nie jest zatem możliwe dokonanie przez zamawiającego wyboru oferty najkorzystniejszej wyłącznie w oparciu o kryteria jakościowe w sytuacji, w której sam zamawiający ustala stałą wysokość wynagrodzenia wykonawcy lub stały koszt. Z motywu 93 preambuły do dyrektywy klasycznej wynika, że w przypadku gdy przepisy krajowe określają wynagrodzenie za niektóre usługi lub ustalają ceny stałe za niektóre dostawy, wciąż pozostaje możliwe oszacowanie relacji jakości do ceny na podstawie czynników innych niż sama cena lub wynagrodzenie. W zależności od danej usługi lub danego produktu takie czynniki mogłyby np. obejmować warunki dostawy i płatności, aspekty związane z obsługą posprzedażną (np. zakres usług doradczych i usług w dziedzinie wymiany) bądź aspekty środowiskowe lub społeczne (np. czy książki zostały wydrukowane na papierze z makulatury lub na papierze z drewna pochodzącego ze zrównoważonej gospodarki drzewnej, koszt przypisany ekologicznym efektom zewnętrznym lub też czy promowano integrację społeczną osób defaworyzowanych lub członków słabszych grup społecznych wśród osób wyznaczonych do wykonania zamówienia).

---

²¹⁶ Wyrok z dnia 17 września 2002 r. w sprawie C513/99 Concordia Bus Finland Oy Ab, uprzednio Stagecoach Finland Oy Ab przeciwko Helsingin kaupunki i HKL-Bussiliikenne, ECLI:EU:C:2002:495, pkt 53–66

²¹⁷ Dyrektywa 96/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 16 grudnia 1996 r. dotycząca delegowania pracowników w ramach świadczenia usług (Dz. Urz. UE L 18 z 21.1.1997, str. 1)